Jakie szkolenie z dostępności wybrać?

Autor: Dariusz Drezno

Firmy i organizacje, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z dostępnością cyfrową, często stają przed pytaniem skąd czerpać niezbędną wiedzę.  Zarówno podstawową jak i bardziej specjalistyczną, techniczną. Omawiamy dostępne opcje z punktu widzenia różnych ról zaangażowanych w tworzenie aplikacji, webowych lub mobilnych.

Każdy uczestnik procesu wytwarzania oprogramowania (SDLC) ma inne zadania do wykonania i w związku z tym inne potrzeby szkoleniowe, również w kontekście dostępności. Projektanci i specjaliści UX muszą się nauczyć jak tworzyć dostępne projekty interfejsów użytkownika, programiści - jak pisać kod aby tworzona aplikacja była dostępna, a testerzy jak testować dostępność i jak ją weryfikować automatycznymi testami. Nie ma więc jednego szkolenia dobrego dla wszystkich. Z jednym wyjątkiem:

Krótkiego wprowadzenia do świata osób z niepełnosprawnościami, dla wszystkich członków zespołu.

Szkolenie z dostępności dla firm IT - wstęp - jak (nie)dostępny jest Twój system?

Pierwszym zadaniem stojącym przed każdą firmą rozpoczynającą swoją przygodę z dostępnością cyfrową jest uświadomienie i uwrażliwienie na potrzeby osób z niepełnosprawnościami wszystkich członków zespołu. Trudno zrozumieć z czym borykają się osoby ze szczególnymi potrzebami, jeżeli nie miało się wcześniej z nimi styczności. Pierwszym etapem, przez który powinni więc przejść wszyscy członkowie zespołu - projektanci UX, product ownerzy, analitycy biznesowi, programiści, testerzy, dział obsługi klienta, itd. - jest zapoznanie się z podstawowymi rodzajami niepełnosprawności i wyzwaniami wiążącymi się z nimi. W Accens często nazywamy to “budzeniem empatii”.

Takie szkolenie działa najlepiej, jeśli jest krótkie (na tym etapie nie oczekujemy od nikogo, że zostanie ekspertem), przeprowadzone przez realnego użytkownika końcowego tworzonego przez firmę produktu, idealnie jeśli jest to osoba ze szczególnymi potrzebami, która w trakcie szkolenia potrafi zademonstrować jak produkt rozwijany przez zespół uczestniczący w szkoleniu jest dla niej dostępny. Lub niedostępny, co często okazuje się przypadkiem bliższym rzeczywistości. Co ciekawe, w tej drugiej wersji często udaje się osiągnąć lepszy efekt. Widząc “na żywo” jak np. niewidomy użytkownik “walczy” z aplikacją, jej twórcy często łapią się za głowy, dziwią jak mogli do tego dopuścić, a nierzadko nawet przepraszają. Takie “bulwersujące” pokazy zostawiają w głowach mocny ślad, szkolenie jest więc bardziej efektywne i skuteczne w dłuższej perspektywie.

Przygotowując się do przeprowadzenia takiego wstępnego szkolenia, zawsze prosimy zamawiającego o dostęp do jego systemu (jeśli nie jest to możliwe na środowisku produkcyjnym, to przynajmniej testowym) i to na niej opieramy tzw. demo.

Szkolenie z dostępności dla specjalistów UX - typowe błędy dostępności

Z naszych doświadczeń wynika, że osoby zajmujące się tzw. doświadczeniem użytkownika (user experience) nie potrzebują dogłębnej wiedzy technicznej na temat kodowania czy automatyzacji testów dostępności. Często pytają jednak jakie rozwiązania są dostępne dla osób ze szczególnymi potrzebami oraz jak samodzielnie można sprawdzić czy zaprojektowane rozwiązanie jest rzeczywiście dostępne. Zdarzają się również pytania o to, jak rozumieć poszczególne zalecenia zawarte WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) a także jak zorganizować badania z użytkownikami z niepełnosprawnościami od strony praktycznej i logistycznej.

Profesjonalistom UX polecamy głównie udział w szkoleniu na którym prezentujemy dobre i złe praktyki spotykane w interfejsach użytkowników - zarówno aplikacji webowych jak i mobilnych. W jego trakcie korzystamy głównie z produktów i usług zamawiającego szkolenie, ale pokazujemy również popularne portale czy aplikacje, które większość z nas kojarzy i używa na co dzień. Tym razem jednak pokazujemy jak dobrze (lub źle) poszczególne ich elementy mogą być obsługiwane przez osoby z niepełnosprawnościami i używane przez nie technologie asystujące. Opowiadamy m.in. o tym jak może wyglądać dostępna nawigacja na stronie, opisujemy typowe problemy związane z linkami i grafikami, pokazujemy (nie)działające formularze, wyszukiwarki, tabele, przyciski i inne element interfejsu użytkownika (tzw. front endu).

Oczywiście bardzo mocno zalecamy aby w tym szkoleniu brać udział tylko wtedy, jeżeli dostępność cyfrowa nie jest dla nas całkowitą nowością - patrz opis szkolenia powyżej.

Szkolenie z dostępności dla programistów - automatyczna weryfikacja dostępności

Dla developerów front end szkolenie opisane wcześniej (typowe błędy dostępności) również jest mocno zalecane. W większości firm interesuje ich jednak nie tylko to, w jaki sposób budować strony i ekrany. Chcieliby również wiedzieć, w jaki sposób zautomatyzować sobie proces zapobiegania i wykrywania potencjalnych błędów, a także jak monitorować dostępność tworzonego systemu na produkcji.

Również dla tej grupy mamy dedykowane szkolenie. W jego ramach pokazujemy, w jaki sposób można zautomatyzować testy dostępności na wszystkich poziomach testowania - jednostkowym, integracyjnym, systemowym. Pokazujemy dostępne na rynku narzędzia, oraz na przykładzie prezentujemy jak można je wykorzystać na poszczególnych etapach procesu wytwarzania oprogramowania (SDLC) oraz w ramach monitorowania środowiska produkcyjnego.

Prezentowane rozwiązania finalnie podpinamy pod przykładowy proces CI/CD (ciągłej integracji i wdrażania) aby pokazać, że automatyczne testy dostępności to po prostu kolejny rodzaj testów, które można (i należy!) zautomatyzować jak każde inne.

Ten moduł szkoleniowy jest często wybierany przez specjalistów od automatyzacji testów, programistów i specjalistów DevOps.

Szkolenie z dostępności dla testerów i specjalistów QA - testowanie dostępności oprogramowania

Zanim zaczniecie automatyzować swoje testy dostępności, warto zrozumieć co i jak należy testować, z czego to wynika i kilka pierwszych iteracji przeprowadzić samodzielnie, ręcznie. Manualne testowanie dostępności nie jest trudne (choć przeprowadzenie testów bez angażowania użytkowników z niepełnosprawnościami jest dosyć karkołomnym zadaniem), w większości wypadków opiera się na weryfikacji kryteriów WCAG. Podczas szkolenia pokazujemy w jaki sposób zbudować sobie taką checklistę samodzielnie, jak wygląda lista kontrolna którą wykorzystujemy w testach dla naszych klientów oraz gdzie można znaleźć inne, gotowe do wykorzystania checklisty.

Testy zgodności z WCAG można sobie znacznie ułatwić, korzystając z wyspecjalizowanych, pół-automatycznych narzędzi. W trakcie zajęć omawiamy najpopularniejsze i najbardziej przydatne z nich i częstujemy uczestników zadaniem do samodzielnego wykonania. Po tym kursie uczestnicy są w stanie nie tylko dodać kryteria dostępności do swoich DoD (definitions of done), ale również weryfikować je samodzielnie w ramach zadań czy historyjek użytkownika, które otrzymują do testów.

Na udział w tym szkoleniu decydują się również często product ownerzy i programiści front end.

Każde z wymienionych powyżej szkoleń trwa 2-2,5 godziny i jest solidną dawką wiedzy na konkretny wycinek zapewniania dostępności w produktach software’owych. Oczywiście zapraszamy na wszystkie moduły które wydają się Wam interesujące, warto jednak zacząć od pierwszego (zdecydowanie!) a potem mocno zastanowić się, który moduł pozwoli nam jak najszybciej wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce. Jak powszechnie wiadomo, wiedza niestosowana w praktyce jest trudna do utrwalenia. A nam bardzo zależy na tym, aby w efekcie naszych szkoleń powstawały rozwiązania dostępne dla wszystkich!

Wszystkie nasze szkolenia dostarczamy zarówno w formie tradycyjnej (zajęcia w biurze - naszym lub zamawiającego) jak i zdalnej (on-line, np. z wykorzystaniem platformy Microsoft Teams). Możemy je przeprowadzić w języku polskim lub angielskim, a terminy poszczególnych sesji najlepiej ustalić tak, żeby dopasowane były do harmonogramu prac Waszego zespołu. Przykładowa realizacja pakietu szkoleń może wyglądać tak.